Toneelvereniging Erica

Haar geschiedenis

Het verhaal begint in 1861. Twee mannen, ds. Johannes Cannegieter (1820-1901) en de heer Willem van Enst jr. (1830-1917), opzichter der gebouwen van
de Maatschappij van Weldadigheid, richtten in Frederiksoord het reciteergezelschap “de Vriendschap” op¹.
Van meet af zijn de doelen hoog gesteld. Men beperkte zich niet tot de gebruikelijke voordrachten en zangstukjes maar men durfde het ook aan “dramatische voorstellingen” in het repertoire op te nemen. In Drenthe was het één van de eerste verenigingen, die zich waagde aan deze vorm van toneelspelen. Onderwijs en cultuur altijd stonden altijd hoog aangeschreven bij de Maatschappij van Weldadigheid, vandaar. Op Tweede Kerstdag 1862 werd in het logement “Frederiksoord” de eerste voorstelling gegeven. De Drentsche Courant stak haar loftrompet uit. “Ook over ’t smaakvol ingerigte toneel en deschoone muziek was iedereen tevreeden,” zo scheef de courant. Het voorbeeld van Frederiksoord vond navolging.
In 1862 werd in Wilhelminaoord het reciteercollege “Concordia” opgericht. In 1867 besloot men tot een fusie en wel onder de naam van rederijkerskamer “Generaal van den Bosch.”
In 1873 zag men zich geconfronteerd met een schuld van liefst f 45,-. Op een verzoek aan de Maatschappij van Weldadigheid tot kwijtschelding werd afwijzend beschikt en dat betekende voor lange tijd het einde van het amateurtoneel in Frederiksoord en Wilhelminaoord.
In die jaren was het voor de rederijkerskamers in Drenthe een probleem de vrouwenrollen bezet te krijgen. Het gold in die jaren als niet-fatsoenlijk dat vrouwen en meisjes zich op het toneel vertoonden. Deze rollen werden daarom altijd door mannen gespeeld, wat vaak tot grote hilariteit leidde. En dat was ook weer niet de bedoeling. De rederijkerskamer “de Vriendschap” in Frederiksoord en “Vollenhove” in Vledder, die vrijwel tegelijkertijd waren opgericht, doorbraken vrijwel gelijktijdig dit taboe. Op 2 februari 1866 speelde de Vledderse rederijkerskamer “Vollenhove” het stuk “Een bankbiljet van duizend gulden”. De Drentsche Courant schreef daarop: “Als we nog een woord van dank willen spreken dan doen we dat ’t eerst en meest aan haar, die door hare medewerking bewees, dat zij de moed heeft, om met een kleingeestig vooroordeel te breken en waren vooruitgang te bevorderen. Wij hopen dat velen haar voorbeeld zullen volgen.”

Toneelvereniging Erica is geboren

Op 15 november 1889 besloot men in Wilhelminaoord tot oprichting van de huidige toneelvereniging “Erica”. De vereniging liet zich indertijd inspireren door het heideplantje Erica Tetyralix, een plantje dat in wijde omgeving veel voorkomt.
Het eerste bestuur bestaat uit:

• President: J. de Vries. Mogelijk gaat het hier om Jacob Jolle de Vries, schrijver en onderwijzer in de kolonie
• Penningmeester: G.J. (Geert Jacob) Ellerbroek. (Secretaris van de Maatschappij van Weldadigheid)
• Secretaris: T. (Teunis) Vogel. (Schrijver en kantoor bediende bij de Maatschappij van Weldadigheid)

Er worden een aantal leden ingeschreven:

• Hr. R. Buit – Bakker in Nijensleek
• Hr H. Claassen – Leraar op de Tuinbouwschool
• Hr. H. Bosma – mogelijk betreft het de verver Bosma uit Frederiksoord
• Hr. Joh. Elmers – mogelijk betreft het vrijboer Elmers uit Frederiksoord
• Mej. Petronella Elmers – trouwt met Boschbaas Cornelis Kranendonk
• Mej. Helena Elmers – trouwt met landbouwer Andries Plomp 
• Mej. Geesje Ekkelboom – mogelijk betreft het de dochter van Teunis Ekkelboom en Trijntje Bezembinder
• Hr. G.J Evers – mogelijk betreft het de wijkmeester Gerrit Jan Evers
• Hr. A. Versnel – mogelijk betreft het Arie Versnel, bedeling in de kolonie en werkzaam bij de eigenaar van het Logement (dhr Dirk Sijbrandij)
  

De spelers kwamen uit het onderwijs en de middenstand, de gegoede stand van toen. De toelatingseisen waren hoog, slaagde men, dan kreeg hij of zij het fel begeerde insigne.

Kasboek

De eerste gegevens uit het kasboek van de vereniging stammen uit het jaar 1890 (januari). De boete die Buit kreeg was waarschijnlijk omdat hij niet aanwezig was op een vergadering.

Notulen

Veel van de notulen van de vereniging zijn bewaard gebleven. Zo ook de notulen van de Algemeene vergadering gehouden op 8 mei 1897

Logement / Dorpshuis

Vanaf 1889 tot 1914 speelt de vereniging in Logement Frederiksoord. In 1915, na de opening van het dorpshuis, worden de voorstellingen gespeeld in het Dorpshuis.

Een opsomming van al die jaren

Erica rond 1935

bovenste rij: Martinus Eleveld, Alie Knol, juffrouw Mooi, Willem de Vries, Griet Mulder, Geesje Smit, Piet Pit, Margje Kiers, Jan Koopmans, Roelof Beenen.
daaronder: Willem Boers, Pieter Jan Stuiver, Bertus Leloux, Jantje Bleeker, Herman Specht, onbekend -1-, onbekend -2- , Sj. de Vries, Hilligje Eleveld, mej. Vogelzang, Aaltje Rodermond, Djoeke van der Woude

Martinus Eleveld

Alie Knol

juffrouw Mooi

Willem de Vries

Griet Mulder

Geesje Smit

Piet Pit

Margje Kiers

Jan Koopmans

Roelof Beenen

Willem Boers

Pieter Jan Stuiver

Bertus Leloux

Jantje Bleeker

Herman Specht

onbekend-1-

onbekend -2-

Sj. de Vries

Hilligje Eleveld

mej. Vogelzang

Aaltje Rodermond

Djoeke van der Woude

Grietje Bakker

Griet Oost

onbekend - 3-

mej. Sleifer

J. C. van Kerkvoorde

Iep Koopmans

Geertje Dekker

Jantje Dekker

Geesje Dekker

mw. v.d. Steeg

Stientje Bouwhuis

onbekend - 4 -

Geesje Puper

Betsie Zondergeld

In KerspelStokkies nr 35 is een uitgebreid verhaal te vinden over de Toneelvereniging.

1. Een reciteergezelschap houdt zich bezig met “het uitsluitend ten gehore brengen van voordrachten en zangstukjes.” De naam reciteergezelschap is daarom enigszins misleidend omdat het gezelschap ook toneelvoorstellingen opvoerde) ↩︎

Laatste aanpassing: 30 augustus 2024